T E R U G

Massa-hysterie

Kent u dat verschijnsel, massa-hysterie? (MH) Ik wel. Ik heb er dagelijks mee te maken. Vroeger niet. Toen was ik nog een onafhankelijk denker. Ik had geen geld, geen werk, geen vrouw, en zelfs geen auto. Alleen een tafel en een stoel om op te zitten. Ik deed nergens aan mee, zat hele dagen thuis met de gordijnen dicht, sliep lang uit, en stond los van de wereld.

Nu ik weer gewoon meedraai en dagelijks naar kantoor ga word ik langzaam maar zeker meegezogen in de waan van de dag. De eerste keer dat dit gebeurde herinner ik mij nog goed. Het was 4 januari 1997, de dag van de elfstedentocht. Ik dacht, ik ga er maar eens naar toe, naar Bartlehiem. Even kijken. Dit bleek nog een hele onderneming. Het leek namelijk wel oorlog. Wegversperringen. Overal politie. Allemaal Helikopters in de lucht. Ik kon nergens langs. Uiteindelijk bereikte ik het Mekka van de schaatssport. Bartlehiem. Duizenden mensen in de sneeuw. IJs dat vervaarlijk kraakte. Gejuich en gejoel. En daar gebeurde het. Een golf van enthousiasme overspoelde mij, en ik juichde toen de 4 koplopers langs kwamen geflitst. Dat was mij nog nooit overkomen. Normaliter kijk ik bij zulke gelegenheden verbaasd om mij heen, hoofdschuddend en wenkbrauwen optrekkend. Maar deze keer niet. Mijn individuele persoonlijkheid begon te vervagen, en ik vloeide samen met de anderen. Ik werd publiek, en voelde een grote kracht en warmte om en in mij. Mijn eigen denken en waarnemen werd uitgeschakeld, en van de minuten daarna herinner ik mij niets totdat ik mijzelf zag rennen in de sneeuw. Wat bleek? Iedereen probeerde zo snel mogelijk naar de auto te komen om naar Leeuwarden te rijden en de finish te zien. Ik keek om mij heen en zag honderden mensen, jong en oud, door de sneeuw hollen. Er begon een lange file te ontstaan. Ik moest lachen om dit absurde tafereel en kwam tot mijzelf. Ik hield op met rennen, liep gewoon naar de auto en reed naar huis, alwaar ik de TV aandeed en getuige was van de finish.

Dit voorval heeft mij aan het denken gezet. Tot dan toe had ik altijd een grote minachting voor massa-hysterie. Bij het zien van bijvoorbeeld de Hitler-toejuichingen op Discovery-Channel dacht ik, die mensen zijn gek, daar zou ik nooit aan meedoen. Maar nu ik het enorm aangename gevoel van kracht en macht in die massa eenmaal heb ervaren, begin ik te twijfelen. Hoe sterk ben je als die geweldige zuigkracht van massaliteit aan je trekt? Hoe verleidelijk is het om je eigen redelijk vermogen los te laten en mee te gaan in die overweldigende emotie van het moment? Het elfsteden-gevoel is positief, maar zoals in de individuele mens de stemming zomaar kan omslaan, zo, en dan duizend keer gemakkelijker, slaat de stemming in de massa om.

MH is dus erg aantrekkelijk en zeer aan te bevelen tegen allerhande kwalen. Je voelt je niet meer eenzaam, bang of machteloos, je voelt een grote kracht en zekerheid, en je hebt vele anderen, gelijkgestemden, aan je zijde. Lekker beschermd, verscholen in de groep. Hoe heerlijk is het om daarvoor te kiezen, en de eenling, de afwijkende minderheid,  uit te lachen of met z’n allen een pak slaag te geven.

Massa-hysterie is niet altijd zo duidelijk aantoonbaar als in geval van maniakale menigten. Vaak werkt het subtieler. Belangrijk kenmerk van massa-hysterie is dat het in eerste instantie aanvoelt als normaal gedrag (MH=NG), waarbij je je comfortabel en veilig voelt. Daardoor merk je pas na verloop van tijd dat je bent aangetast door het hysterie-virus. Ik bedoel maar, ik heb ook al een koopsompolis gekocht, en een dubbele hypotheek, en aandelen, en een lease-auto, en een nieuw huis en een nieuwe boot, en ik heb me overal tegen verzekerd, en ik heb een extra dievenslot, en ik ga drie keer per jaar op vakantie. Is dit ook geen hysterisch gedrag?

Komt dit ooit nog goed? Ben ik niet reeds lang een jammerlijk hysterie-slachtoffer, en bezig een standaardsufferd te worden. Maakt de algemene publieke mening zich meester van mijn geweten, zoals een virus zich meester maakt van mijn bloed? Ga ik straks ook meedoen aan het kruisigen van deze of gene? Wie helpt mij. Is er niet een pil tegen massa-hysterie?

Srepiuk Naj

T E R U G